تحلیل فضایی پراکنش خدمات و جمعیت براساس نظریة عدالت اجتماعی (مطالعة موردی نواحی هشت گانة شهر رشت)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشگاه مراغه- گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری،‌ دانشگاه رشت،‌ رشت، ایران

3 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی،‌مشهد، ایران

چکیده

امروزه فضای شهرها به عرصه­ی تضادهای اجتماعی بدل شده­اند و دستیابی به امکانات و منافع بیشتر، جدایی­گزینی اجتماعی- اقتصادی را جایگزین جدایی‌گزینی‌های قومی- نژادی کرده است. بنابراین بحث نابرابری‌های فضایی در شهرها و لزوم برقراری عدالت اجتماعی در برخورداری کلیه­ی شهروندان از خدمات عمومی به یکی از مباحث جدی پیش روی برنامه­ریزان و مدیران شهری تبدیل شده است. هدف از این پژوهش بررسی نحوه توزیع فضایی خدمات عمومی در نواحی هشت گانه شهر رشت و ارتباط آن با پراکنش جمعیت در این نواحی بر اساس عدالت اجتماعی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. از مدل تاپسیس و تحلیل خوشه­ای بمنظور سطح بندی نواحی و از ضریب اسپیرمن برای مقایسه رتبه جمعیت نواحی با رتبه خدمات آن استفاده شده است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، میزان برخورداری نواحی مختلف از خدمات شهری بصورت یکسان نبوده و نواحی کم جمعیت در مقایسه با نواحی پرجمعیت به خدمات بیشتری در داخل محدوده خود دسترسی دارند که این نشان­دهنده ارتباط ضعیف بین توزیع خدمات و جمعیت در میان نواحی می­باشد. بنابراین در زمینه توزیع خدمات عمومی در شهر رشت و در سطح نواحی آن، عدالت دسترسی رعایت نشده است. لذا توجه به این مسئله جهت حل مسائل شهر رشت و فراهم آوردن زمینه‌های توسعة پایدار شهری در این شهر، الزامی ‌می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of population and services distribution on the basic theory of social Justice (The case of eight areas of Rasht city)

نویسندگان [English]

  • omid mobaraki 1
  • Omid Zeinalpour 2
  • Mehdi Abdollahzade 3
1 Assistant prof. in Geography & Urban planning, University of Maraghe, Maraghe, Iran
2 M.A. in Geography & Urban Planning, Rasht University, Rasht, Iran
3 Ph.D. student of Geography & Urban Planning, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Abstract
    Nowadays cities spaces have become with social conflicts location, and access with many facilities, has replacement social- economical segregation to ethnic racial segregation. Therefore discussion of spatial inequalities in cities and necessary of establishment of social Justice in enjoyment of all citizens for public services have become with one serious discussion for urban planners and management.  The purpose of this research is analysis how spatial distribution public services in Rasht city areas and relationship with population distribution in this areas on the basic justice social. Research method is descriptive- analytical. The model topsis and cluster analysis for ranking of areas and spearman rank method for comparison population rank with services rank is used. The results of the research show that access of areas with urban services is not equal, and areas population low in compared with areas population full have access more services, that this show high negative correlation between population and services distribution in between areas is. Therefore in field of public services distribution in Rasht city not observe access justice. So attention with this problem for solution of Rasht city problems and providing of fields urban sustainable development in this city is necessary.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: social Justice
  • inequality
  • city areas
  • Public Services
  • city Rasht
آذر، عادل و منصور مؤمنی(1379). آمار و کاربرد آن در مدیریت، تهران، انتشارات سمت، چاپ سوم.
اصغر پور، محمد جواد (1388). تصمیم گیری‌های چند معیاره، انتشارات دانشگاه تهران.
افروغ، عماد(1377). فضا و نابرابری اجتماعی، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
بهبودیان، جواد(1378). آما ناپارامتری، شیراز، مرکز نشر دانشگاه شیراز، چاپ سوم.
ذاکریان، ملیحه و همکاران (1389). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعة پایدار، مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شمارة 2.
جاجرمی، کاظم و ابراهیم کلته(1385). سنجش وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان، مطالعه موردی: گنبد قابوس، مجله جغرافیا و توسعه، سال چهارم، شماره 8.
حاتمی‌نژاد، حسین و رحمت الله فرهودی و مرتضی محمدپور جابری(1387). تحلیل نابرابری‌های اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری(مطالعه موردی شهر اسفراین)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 65
شریفی، عبدالنبی(1385). عدالت اجتماعی و شهر: تحلیلی بر نابرابری‌های منطقه‌ای در شهر اهواز، پایان نامه دوره دکتری جغرافیا گرایش برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
شکویی، حسین(1373). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، سمت، تهران.
ضرابی، اصغر و میرنجف موسوی (1388). تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 97.
عبدی دانشپور، زهره (1378). تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مطالعة موردی تهران، مجلة صفه، سال نهم، شمارة 29، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
عطائی، محمد (1389). تصمیم گیری چند معیاره، دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول.
کلانتری، خلیل (1382). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی و اقتصادی، تهران، شریف، چاپ دوم
ماسگریو، ریچارد (1372). مالیه عمومی در تئوری و عمل، ترجمه مسعود محمدی و یداله ابراهیمی فر، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
مرصوصی، نفیسه (1382). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
مرکز آمار ایران(1355-1390). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مهندسن مشاور طرح و کاوش (1385). طرح جامع شهر رشت.
وارثی، حمیدرضا و علی زنگ آبادی و حسین یغفوری (1386). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی؛ زاهدان، جغرافیا و توسعه، شماره 11.
وارثی، حمیدرضا و صفدر قائد رحمتی و ایمان باستانی فر (1386). بررسی توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت، مطالعه موردی شهر اصفهان، جغرافیا و توسعه، شماره 9، زاهدان.
ولی بیگی، حسن (1385). اولویت بندی بازارهای هدف صادراتی و موانع حضور در آن‌ها، مطالعه موردی: منتخبی از محصولات صادراتی مواد غذایی، فصلنامه پزوهش نامه بازرگانی، شماره41.
هاروی، دیوید (1379). عدالت اجتماعی و شهر، فرخ حسامیان، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
هیراسکار، جی. کی (1376). درآمدی بر مبانی برنامه‌ریزی شهری، ترجمه محمد سلیمانی و احمدرضا یکانی فرد، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد دانشگاه تربیت معلم تهران.
Blory, J. et al (2005). Urban Environment Spatial Fragmentation and Social Segregation in Latin America: Where Does Innovation Lie? Habitat International, 29, pp 627-645.
Damiere, A. G. and Takahashi, L. M (1999). Poverty and Access: Differences and Commonalities across Slum Communities in Bangkok. Habitatint1. V. 23, N. 22, pp 271-288.
Cohen, Barney (1995). "Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, and key challenges for sustainability", Technology in Society xx: 2005, (1–18).
Runciman, W. G (1966). Relative Deprivation and Social justice, London.
Tsou, Ko- Wan. Yu-Ting Hung and Yao- Lin Chang (2005). An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, vol. 22 No, 6, pp424-435