بررسی رفتار زمانی - مکانی روزهای شرجی در نیمه جنوبی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 استاد اقلیم شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

یکی از مهمترین عوامل محدود کننده فعالیت­های انسانی در نیمه جنوبی ایران بویژه سواحل جنوبی، وقوع پدیده اقلیمی شرجی می‌باشد. هدف از این پژوهش، تعیین اولین روز شرجی، آخرین روز شرجی، طول دوره شرجی، طول دوره بدون شرجی و فراوانی وقوع روزهای شرجی در سطح احتمالاتی 95 درصد در نیمه جنوبی ایران است. بدین منظور از داده‌های ساعتی فشار جزئی بخار آب برای یک دوره 15 ساله (2009 - 1995) مربوط به 13 ایستگاه همدید بهره گرفته شد. لازم به ذکر است که در این پژوهش روزی به عنوان روز شرجی تعریف شده است که در یکی از هشت دیده بانی روزانه آن، فشار جزئی بخار آب برابر یا بیشتر از 8/18 هکتوپاسکال باشد. نتایج نشان می‌دهد که در نیمه جنوبی ایران در سطح احتمالاتی 95 درصد زودترین وقوع اولین روز شرجی در ایستگاه چابهار در 3 ژانویه (13 دی) و دیرترین وقوع آن در ایستگاه کرمان در 29 ژولای (7 مرداد) اتفاق می افتد. دیرترین تاریخ وقوع آخرین روز شرجی نیز در ایستگاه چابهار و در 28 دسامبر (7 دی) و زودترین آن در ایستگاه فسا و در 19 آگوست (18 مرداد) رخ می‌دهد. طولانی‌ترین طول دوره شرجی متعلق به ایستگاه‌های ساحلی یعنی چابهار (359 روز)، بندرعباس (353 روز)، بوشهر (298 روز) و آبادان (266 روز) و کوتاه‌ترین طول دوره شرجی نیز به ترتیب با 16، 17 و 29 روز متعلق به ایستگاه‌های شیراز، کرمان و فسا می‌باشد. توزیع فضایی فراوانی روزهای شرجی نیز نشان می‌دهد که هر چه عرض جغرافیایی ایستگاه‌ها افزایش می‌یابد از فراوانی آنها کاسته می‌شود. همچنین فراوانی روزهای شرجی در جنوب شرق ایران در مقایسه با جنوب غرب نیز بسیار بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating Temporal-Spatial Behavior of Sultry Days in Southern Half of Iran

نویسندگان [English]

  • Peyman Mahmoudi 1
  • Taghi Tavosi 2
  • Abdolmajid Shabab Moghadam 3
1 Assistant Professor, Dept. of Physical Geography, Geography & Regional Planning Faculty, University of Sistan & Baluchestan, Zahedan, Iran.
2 Professor, Dept. of Physical Geography, Geography & Regional Planning Faculty, University of Sistan & Baluchestan, Zahedan, Iran
3 M.Sc. of Climatology, Geography & Regional Planning Faculty, University of Sistan & Baluchestan, Zahedan, Iran
چکیده [English]

Abstract
One of the most important limiting factors of human activities in southern half of Iran, especially coasts, is the climatic sultry. The aim of this study is to determine the first sultry day, the last sultry day, duration of sultry period, duration of non-sultry period, and sultry frequency with 95% probability in southern half of Iran. Therefore, hourly data of vapor pressure for a 15-years term (1995-2009) relating to 13 synoptic stations was used. Its worthy of note that in this study, the sultry day is defined as a day in which in one of the 8 daily scouts’ vapor pressure is about 18.8 Hpa.
Results have indicated that in the southern half of Iran with 95% probability, the earliest sultry day takes place in Chabahar station on January 3rd and the latest one occurs in Kerman station on July 29th. The latest date of the last sultry day is in Chabahar station on December 28th and the earliest one is in Fasa station on August 19th. The longest sultry period belongs to coastal stations in Chabahar (359days), Bandar abbas (353days), Boushehr (298days), and Abadan (260days) and the shortest one with 16, 17, and 29days belongs to Shiraz, Kerman, and Fasa stations, respectively. Spatial frequency distribution of sultry days shows as stations latitude increases, their frequency decrease. In this manner, frequency of sultry days in south-east of Iran is much more than that in south-west.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: sultry
  • vapor pressure
  • Kriging
  • southern half of Iran
آستانی، سجاد (1390). بررسی پراکندگی زمانی و مکانی عوامل اقلیمی و شناخت آسایش زیست اقلیمی (بیوکلیماتیک) در منطقه آزاد قشم به منظور جذب گردشگران. (همایش گردشگری و توسعه پایدار دانشگاه آزاد اسلامی همدان). صص 139 – 128.
آرمش، محسن (1391). تحلیل مکانی امکان وقوع پدیده شرجی در جنوب ایران با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS. (مجموعه مقالات سومین همایش ملی ژئوماتیک تهران). صص 234 – 222.
باعقیده، محمد، علیرضا انتظاری، علی نعیمی و مریم سالاری (1392). بررسی آماری و سینوپتیکی پدیده شرجی در استانهای شمالی ایران (گیلان، مازندران، گلستان). فصلنامه فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 43، صص 152 – 135.
بریمانی، فرامرز و اسماعیل نژاد، مرتضی (1390). بررسی شاخص‌های زیست اقلیمی مؤثر بر تعیین فصل گردشگری مورد: نواحی جنوب ایران، جغرافیا و توسعه، شماره 23. صص 46 - 27.
رحیم زاده، فاطمه (1390). روش‌های آماری در مطالعات هواشناسی و اقلیم شناسی. ناشر سید باقر حسینی، 423 صفحه.
عساکره، حسین (1390). مبانی اقلیم شناسی آماری. انتشارات دانشگاه زنجان، 548 صفحه.
 علیزاده، امین ] و ... دیگران] (1390). هوا و اقلیم شناسی، انتشارات دانشگاه فردوسی، مشهد.
 علیزاده، امین (1386). اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا (ع)، مشهد.
 کاویانی، محمدرضا (1360). بررسی اقلیمی پدیده شرجی در سواحل و مناطق جنوب کشور. نشریه تخصصی جغرافیدانان ایران، شماره 3، صص 59 - 36.
مسعودیان، سید ابوالفضل (1390). آب و هوای ایران، انتشارات شریعه توس، مشهد.
Błażejczyk, K., and A. Matzarakis (2007). Assessment of bioclimatic differentiation of Poland based on the human heat balance. Geographia Polonica, 80: 63-82.
Bartoszek, K., and A. Węgrzyn (2013). Sultry days in the Lublin and Nałęczów region from 1966 to 2010. Geographical Studies, 133: 21-34 (In Polish with English Abstract).
Endler, C., and A. Matzarakis (2011). Climate and tourism in the Black Forest during the warm season. Int. J. Biometeorol, 55: 173-186.
Falarz, M., (2005). Days with sultry weather in Poland. Geographical Overview, 77: 311-323 (In Polish with English Abstract).
Sarroni, H., and B. Ziv (2003). The impact of a small lake on heat stress in a mediterranean urban park: the case of Tel Aviv, Israel. Int. J. Biometeorol, 47: 156-165.
Majewski, G., W. Przewoźniczuk, and M. Kleniewska (2014). The effect of urban conurbation on the modification of human thermal perception, as illustrated by the example of Warsaw (Poland). Theor. Appl. Climatol, 116: 147-154.
XiQuan, W., and G. YanBang (2010). The impact of an urban on the summer heat wave and sultry weather in Beijing City. Chinese science Bulletin, 55: 1657-1661.
Wereski, S, and S. Wereski (2012). The methods of determining sultriness based onmeteorological data from Lesko during the period 1981-2010. Review of Geophysices, 2: 223-232 (In Polish with English Abstract).
Zarnowiecki, G., (2003). Sultry Weather Characteristics in KIELCE. Proceedings of the Fifth International Conference on Urban Climate, 1-5 September, Lodz, Poland.