مدیریت سرزمین و تحلیل شبکه شهری استان همدان (1355-1390)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا، دانشگاه تبریز.

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز.

چکیده

    کشور ایران نظیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه با مشکل تمرکز جمعیت و فعالیت در چند نقطه رو برو است. روند رو به رشد شهرنشینی در دهه‌های اخیر، همگام با مهاجرت‌های شدید روستا- شهری و همزمان با سیر تحولات اقتصادی - اجتماعی و سیاسی از مهم‌ترین عوامل ایجاد الگوی نظام نامتوازن شهری در ایران بوده که می‌توان ریشه آن را در نحوه توزیع منابع در سطح این مناطق جستجو کرد. مقاله حاضر، با هدف بررسی سلسله مراتب شهری و تحولات مربوط به آن در شهرهای استان همدان طی 35 سال گذشته صورت گرفته است. روش تحقیق به صورت کمی- تحلیلی و با بهره‌گیری از داده‌های پنج دوره سرشماری (1355- 1390) بوده است. نتایج حاصل از مطالعه بیانگر این مطالب است که سلسله مراتب شهری در استان همدان بر اساس فرمول‌های کمی نخست شهری دارای ساختاری کاملاً نامتعادل است و شهر همدان به عنوان نخستین شهر در شبکه شهری استان خودنمایی می‌کند. فاصله میان شهر همدان با شهرهای پایین دست آن یعنی ملایر، نهاوند، اسدآباد، تویسرکان و دیگر شهرهای استان زیاد بوده و شهرهای کوچک‌تر و کم جمعیت‌تر از همدان نتوانسته‌اند جمعیت مطلوب خود را کسب کنند. شهر همدان در هر پنج دوره آماری جایگاه خود را به عنوان شهر برتر در شبکه شهری استان حفظ کرده است. شهر ملایر با فاصله زیاد نسبت به همدان در هر پنج دوره آماری جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. همچنین، بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعدیل قطب گرایی در توسعه شهری و تمرکززدایی از شهر مسلط از طریق راهکار تقویت شهرهای متوسط (ملایر، نهاوند، اسدآباد و...)، در این استان اقدامی منطقی در جهت متعادل سازی توزیع فضایی جمعیت در کانون‌های شهری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Management of Mand and the Urban Network Analysis Hamedan Province (1976-2011)

نویسندگان [English]

  • Aboulfazl Ghanbari 1
  • Seyed Ahmad Heidariniya 2
1 Associate Prof. of Geography, Tabriz Univeristy.
2 M.A. in Geography & Spatial Land Planning, Tabriz Univeristy.
چکیده [English]

Abstract
    Iran, like many other developing countries faced with the problem of concentration of population and activity is at several points. The growing trend of of urbanization in recent decades, along with intense rural-urban migration and the coincides with the developments socio - economic and political is the most important factors creating the unbalanced pattern of is a city in Iran that its root can be found in manner of distributing resources in level region. This paper, Has been done with the aim examine the urban hierarchy and developments relevant to the cities in the Hamedan province during past 35 years. Research method has been slightly-analytical. The results of the this study indicate that urban hierarchy in the Hamedan province based on slightly formulas of the first urban structure is quite unbalanced and Hamadan as the first City show off In the network the city. The distance between Hamedan and its downstream towns malayer, nahavand, Asadabad, Tuyserkan and other cities has been overwhelming and and the smaller towns and less populated than Hamedan have not been able to to obtain the desired population. Hamedan in each of five courses Has retained its position as premier town in the network the city. Malayer in every five courses, is allocated second place by a big margin toward Hamedan. Also, Studies show that the logical action in the direction balance the spatial distribution of population in urban centers the province, Adjusted pole oriented urban development and decentralization of the town dominant by the strategy of strengthening medium cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Network of urban
  • spatial distribution
  • Centralization
  • First Urban
  • Hamedan Province

مراجع

بذرافشان، محمدجواد و فهرواسکندریثانی، رسول (1386). بررسی وتحلیل پراکنش فضایی سلسله مراتب شهری مورد؛ استان خراسان رضوی (1385- 1335)، مجموعه مقالات دومین همایش سراسری جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاداسلامی واحد نجف آباد.
تقوایی، مسعود و موسوی، میرنجف (1388). نقدی برشاخص‌های تعیین نخست شهری و ارائه شاخصی جدید (با نگاهی تحلیلی برشاخص‌های نخست شهری در ایران)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. شماره 1: 34-25.
حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
قنبری هفت چشمه، ابولفضل؛ حسین زاده دلیر، کریم (1384). تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان آذربایجان شرقی (1375)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره پنجم.
دفتر آمار و اطلاعات استانداری استان همدان، سالنامه آماری، 1390.
زالی، نادر و قنبری هفت چشمه، ابوالفضل (1383). بررسی و تحلیل نگرشهای جغرافیایی در توسعه منطقه‌ای و تطبیق آن با ویژگی‌های استان آذربایجان شرقی، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز (ویژه نامه جغرافیا)، سال دهم، شماره پیاپی (15).
هال، پیتر، اولریخ، فایفر (1388). آینده شهری قرن 21، ترجمه اسماعیل صادقی و ناهید صادقی، انتشارات جامعه مهندسان مشاور ایران، چاپ اول.
مهاجرانی، علی اصغر (1389). ناهماهنگی در توزیع مکانی جمعیت در ایران، فصلنامه جمعیت، شماره 71 و 72.
نسترن؛ مهین، ابوالحسنی؛ فرحناز و ایزدی، ملیحه (1389). تحلیل سلسله مراتب شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر کشور، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 1.
کووارد، جان؛ دیوید ایست وود، کریستوفر ادوارد، جان پولارد، میشل پول (1388). تمرین‌های کاربردی در جغرافیای انسانی، مترجم اصغر ضرابی، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول.
مرکز آمار ایران (1355). نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، استان همدان.
مرکز آمار ایران (1365). نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، استان همدان.
مرکز آمار ایران (1375). نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، استان همدان.
مرکز آمار ایران (1385). نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، استان همدان.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن، استان همدان.
زیاری، کرامت ا...، موسوی، میرنجف (1384). بررسی سلسله مراتب شهری در استان آذربایجان غربی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، شماره 1: 178-163.
حبیب، فرح (1378). سلسله مراتب شهری، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 38.
صدر موسوی، میرستار؛ طالب زاده، میرحیدر (1388). بررسی و تحلیل تغییرات در سلسله مراتب شهری استان آذربایجان غربی (1385-1335)، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، شماره 27: 159-133.
طهماسبی، شهرام (1384). تکنیک‌ها و روشهای تحلیل مسائل شهری و منطقه ای، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان همدان.
هوشیار، حسن (1388). ارزیابی سلسله مراتب شهری استان آذربایجان غربی در دورة زمانی (1385- 1335)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی (دانشگاه تبریز)، شماره 30: 26-1.
عابدین درکوش، سعید (1380). درآمدی به اقتصاد شهری، مرکز نشر جهاد دانشگاهی، چاپ دوم، تهران.
زبردست، اسفندیار (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 29.
زنگی آبادی، علی (1378). تحلیل و سازماندهی ساختار فضایی شاخص‌های توسعه شهری در شهرهای بالای صدهزار نفر، پایان نامه دکترا، دانشگاه اصفهان.
Amy, K & Mark J.mcDonn (2005). selecting Independent Measure to Quantity, Melborne urban- Rural Gradiant, lanurb. Plan Journal.
Batty, Michael (2005). Cities and Complexity. The MIT Press,Cambridge,Massachusetts.
Fani, Zohreh (2006). Cities & Urbanization in Iran after the Islamic revolution, Cities, Vol 23, No 6, pp 407- 411.
Moomaw,Ronald L.and Mohammed A.Alwosabia(2003). An empiricl analysis of compethkg explantion of urban primacy evidence from asia and the Americas, working paper,ZEI,No.B19.
Kotlyakov V, M & komarovaA. I. (2007). Elsevier's Dictionary of Geography, Printed and bound in The Netherlands, Elsevier.
United Nations Dertment of Ecomomic and social Affairs/Population Divison(2004). World Ban.
Witherick, Michael(2004).A Modern Dictionary of Geography. London. Rrnold. Fourth Edition.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 6، شماره 25
اسفند 1395
صفحه 129-148

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار