1دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی- دانشگاه علامه طباطبایی
3استاد جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
چکیده
در میان انواع شهرها، شهرهای استخراجی (نفت) دارای ویژگی‌های خاصی ازجمله تمرکز بالای فعالیت‌های صنعتی و معدنی، آلودگی‌های بالای زیست محیطی و مسائل اجتماعی ناشی از مهاجرت‌های شغلی و دوگانگی فرهنگی است که می‌تواند مسئله ناپایداری را در ابعاد زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و کالبدی در محیط این نوع شهرها به وجود آورده یا تشدید نماید. به همین دلیل توجه به پایداری توسعه شهرهای نفتی و تنوع‌بخشی به اقتصاد آن بر اساس اتخاذ رویکردها و الگوهای مناسب توسعه شهری ضروری به نظر می‌رسد. روش تحقیق تلفیقی از روش کمی و کیفی است که از طریق ابزار پرسشنامه، مطالعات اسنادی و کمی سازی عوامل استراتژیک انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد آبادان به‌عنوان شهری وابسته به نفت با چالش‌های استراتژیک میان هزینه و منافع روبه‌روست. کهاقتصاد تک بعدی یا عدم تنوع اقتصاد شهری وابستگی اقتصاد آن به منابع تجدید ناپذیر با فرایند تهی سازی روزافزون از مهم‌ترین ضعف‌ها و تهدیدهای آن است و در مقابل ظرفیت‌های بالای توسعهمنطقه آزاد تجاری- صنعتی آزاد اروند کنار، مرز آبی با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس جهت مبادله تجاری و بازرگانی و خدماتی و توسعه گردشگری از مهم‌ترین نقاط قوت‌ها و فرصت‌های فراروی شهر در مسیر توسعه متوازن و پایدار شهری به شمار می‌آیند. از این رو بر اساس برآیند تلفیق اهمیت مجموعه عوامل داخلی و عوامل خارجی مؤثر بر توسعه پایدار شهری راهبرد تنوع به‌عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین سناریوی قابل تأکید و توجه برای این شهر با تخصیص مجدد منابع، بهره‌گیری از نقاط قوت و فرصت‌های برای رفع و کاهش تهدیدات فراروی شهر نفت‌خیز آبادان است.
1Ph.D. student in Geography & Urban Planning, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2Assistant Prof. of Geography & Rural Planning, Allameh Tabatabi University
3Professor of Political Geography, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Among the various cities, extractive towns have special features, including a high focus on industries and mining activities; high environmental contaminants and social problems caused by the occupational migration, and cultural duality that could be the issue of instability in the environmental, economic, social - cultural and physical aspects created or exacerbated. To this end, considering the oil urban sustainable development and diversification of its economy by adopting approaches and Suitable patterns of urban development seem necessary. The results indicates that Abadan as an oil dependent-city faces strategic challenges between costs and benefits. One-dimensional and non-diversified urban economy, its economic dependence on non-renewable resources and growing depletion process are among its main weaknesses and threats. High potential for development and growth of Arvand free trade-industrial zone, maritime boundary with Littoral of Persian Gulf states to trade, commerce and services and tourism development are considered as the most important strengths and opportunities in the balanced and sustainable urban development process. Therefore, according to the resultant compilation, among the importance of internal and external factors affecting sustainable urban development, diversification Strategy is considered as the most important and most basic scenario for this city by reallocation of resources, taking advantage of the strengths and opportunities to eliminate and reduce the processing threats of Abadan oil city.
امیری، سید نورالدین، نفت شهرهای ایرانی، (1394) انتشارات دانشگاه خلیج‌فارس، چاپ اول، بوشهر.
بحرینی، سید حسین و حمید رضا جهانی مقدم (1383) استفاده از توان‌های بالقوه مناطق جهت توسعه گردشگری (مطالعه موردی: پارک موزه نفت مسجد سلیمان) مجله محیط‌شناسی شماره 27.
حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی،1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، چاپ اول، یزد، انتشارات علم نوین.
زیاری، کرامت اله،1388، مبانی و تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه یزد.
ربیعی فر، ولی اله و دیگران (1392) ارزیابی توسعه پایدار شهر زنجان از دیدگاه ریست محیطی بر پایه تکنیک swot، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 16، بهار.
رهنمایی، محمد تقی، و دیگران، (1390) ارزیابی قابلیت‌های توسعه شهری مراغه با استفاده از مدل ترکیبی SWOT-ANP، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 24.
رهنما، محمد رحیم (1390) تحلیل مدیریت استرتژیک در کلان‌شهر مشهد با استفاده از مدل SWOT نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 42، 1390).
فیروزبخت، علی و همکاران، راهبردهای ساختار زیست محیطی شهر با رویکرد توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر کرج)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، 1391.
فرهودی، رحمت اله، و دیگران (1388)، ارزیابی استراتژیک الگوی توسعه شهرهای نفت‌خیز با تأکید بر ابعاد اقتصادی (مطالعه موردی: شهر دوگنبدان)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، شماره 29.
قدمی، مصطفی و همکاران (1390) تعیین استراتژی‌های متکی بر صنعت استخراج نفت با استفاده از روش swot، آنالیز IEA و ماتریس QSPM مورد مطالعه شهر دوگنبدان، مجله علمی- پژوهشی آمایش فضا، شماره 3. 1390.
مختاری ملک‌آبادی، رضا و همکاران (1393) سنجش و ارزیابی شاخص‌های پایدار اجتماعی- فرهنگی در شهرهای استخراجی (مطالعه مورد شهر عسلویه)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 19.
مختاری ملک‌آبادی، رضا و همکاران (1394) تعیین راهبردهای توسعه شهری پایدار در شهرهای استخراجی (نمونه شهر استخراجی عسلویه) مجله آمایش جغرافیایی دانشگاه گلستان، شماره 15.
مشاور طرح و آمایش، طرح جامع تجدید نظر شهر آبادان، 1387.
مشهدی زاده دهاقانی، ناصر (1387) تحلیلی بر ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، چاپ دوم، تهران.
شیرازی، محمود (1393) سیمای شهری و جاذبه‌های گردشگری آبادان، انتشارات افرند، چاپ دوم.
oIsen,J.E.T.Haslett,Strategic Management in Action, Systemic practice and Action Research, VOI.15,2002.
Halla,f,A SWOT anaiysis of strategis urban development planning: the case of Dar es salaam city in Tanzania Habitat international, V Ol.2007.
Hayley, C,Strategis planning reborn work study vol.1999.
Wellington City Council, Urrban Development Straategy,2006.-19
Urban Development Institute of Austainable urban development program,Enviromnet Economy and Community,Washington,D.C:Island press:2006.
ابتدای صفحه